Η ιστορία του Παναιτωλίου
Οι απαρχές της ζωής στην περιοχή του Παναιτωλίου χάνονται στη νεολιθική εποχή. Η πόλη των Θεστιέων ήταν η μεγαλύτερη από όλες τις Αιτωλικές πόλεις και πήρε το όνομά της από τον Θέστιο που ήταν ηγεμόνας της Πλευρώνας στην Αιτωλία. Η Θεστία γίνεται πόλη - κράτος και στη συνέχεια πόλη από τις πλέον αξιόλογες της Αιτωλικής συμπολιτείας.
Τη Βυζαντινή και νεώτερη εποχή δεσπόζει στο Βλοχό το μοναστήρι της Παναγίας της Βλοχαΐτισσας. Σύμφωνα με την παράδοση το Παναιτώλιο ήταν συνοικισμός του Βλοχού και βρίσκονταν στα υψώματα μεταξύ Αβόρανης και Καινουργίου.
Χρονολογικά η περιοχή του Παναιτωλίου κατοικούνταν πριν από το 1789. Στη σημερινή του θέση χτίστηκε στις αρχές του 19ου αιώνα και έφερε την ονομασία Μουσταφούλι από το όνομα του Μουσταφά-πασά ο οποίος είχε στην κατοχή του όλη την παραλίμνια περιοχή έως και τον Αϊ Γιάννη τον Ριγανά.
1835: Με το Βασιλικό Διάταγμα της 1ης Οκτωβρίου 1835 (ΦΕΚ 19) ιδρύθηκε ο Δήμος Θέρμου με την εξής σύσταση: Θέρμος, Προσήλια, Μουσταφούλι, Βροχολή, Καινούργιον, Τσουκαλάδα, Μονή Βλοχούς.
1910: Με το Β.Δ. της 25ης Νοεμβρίου 1910 (ΦΕΚ 360) μετονομάστηκε σε Δήμο Θεστιέων.
1912: Με Β.Δ. στις 31-8-1912 (ΦΕΚ 261 τεύχος Α΄) ιδρύθηκε ως αυτοτελής κοινότητα το Μουσταφούλι το οποίο περιελάμβανε και το συνοικισμό Χαλίκι.
1928: Την ονομασία Μουσταφούλι τη διατήρησε μέχρι το 1928 οπότε με το διάταγμα 12-3-1928 μετονομάστηκε σε Παναιτώλιο με τη φροντίδα του δασκάλου Φωτίου Αλεξόπουλου.
1950-51: Το Χαλίκι αποσπάστηκε με Β.Δ. από την κοινότητα του Παναιτωλίου στις 2-8-1950 (ΦΕΚ 17-1-1950). Ενώθηκε πάλι με την κοινότητα Παναιτωλίου το 1951 μ την 668/1951 απόφαση του Συμβουλίου Επικρατείας.
1994: Επανιδρύθηκε το 1994 ο Δήμος Θεστιέων με τη συνένωση Καινουργίου και Προσηλίων. Το 1998 Διευρύνθηκε και συμπεριέλαβε το Παναιτώλιο και τη Νέα Αβόρανη.
2011: Από την 1η Ιανουαρίου του 2011 με την εφαρμογή του προγράμματος Καλλικράτης το Παναιτώλιο αποτελεί πλέον δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Αγρινίου.
Προέλευση της ονομασίας Παναιτώλιο
Παναιτώλιο(Κοινό των Αιτωλών). Έτσι ονομαζόταν η γενική συνέλευση των αντιπροσώπων των διαφόρων πόλεων της Αιτωλίας.
Τοπική οικονομία
Η κτηνοτροφία, η γεωργία, η αλιεία είναι οι τρεις βασικοί κλάδοι απασχόλησης των κατοίκων του Παναιτωλίου. Κύρια αγροτική παραγωγή υπήρξε για δεκάδες χρόνια η καλλιέργεια των φημισμένων καπνών «Τσεμπέλια Αγρινίου». Τα κύρια προϊόντα της γης σήμερα είναι ελιές και ελαιόλαδο, καλαμπόκι, τριφύλλι, κηπευτικά (ξακουστή η ντομάτα Παναιτωλίου), εσπεριδοειδή, κρασί, λιμνίσια ψάρια (κυρίως αθερίνα) και κτηνοτροφικά προϊόντα (κυρίως προβατοτροφίας και χωρικής ορνιθοτροφίας).
Στην περιοχή υπάρχουν βιοτεχνίες παραγωγής ειδών ένδυσης, επιχειρήσεις επεξεργασίας και μεταποίησης ελαιοκάρπου, μερικά αρτοποιεία και επίσης δραστηριοποιούνται αρκετοί τεχνίτες ξύλου, μετάλλων κ.λ.π.
Στον τομέα των υπηρεσιών στο Παναιτώλιο υπάρχουν Λύκειο, Γυμνάσιο, δύο Δημοτικά Σχολεία, τρία Νηπιαγωγεία, ένας Παιδικός Σταθμός, Φροντιστήρια Ξένων γλωσσών, Ιατρείο, τρία Φαρμακεία, μερικά Καταστήματα λιανεμπορίου και εστίασης, Ταχυδρομείο, Κέντρο Περιβάλλοντος Τριχωνίδας, Γήπεδο και Γεωργικός Συνεταιρισμός.
Παναιτώλιο και πολιτισμός
Αξιοσημείωτη είναι η συνεισφορά του Παναιτωλίου στον τομέα της τέχνης και του πολιτισμού, μεσώ της Γλυπτικής (Χ.Καπράλος), της Ζωγραφικής και του Θεάτρου (Ερασιτεχνική θεατρική ομάδα Πολιτιστικού Συλλόγου).
Επιμέλεια κειμένου: Κατσιμάρη Δήμητρα
Πηγές:
1. Εκδόσεις: Δήμος Θεστιέων - Ωδή στη Φύση
2. Έκδοση πνευματικού κέντρου του Δήμου Θεστιέων: Το Παναιτώλιο στα μονοπάτια του χρόνου... Κ. Σχισμένου - Λειβαδίτη
3. Εφημερίδα Νέα Εποχή: άρθρο του Α. Παλιούρα, καθηγητή Βυζαντινής Αρχαιολογίας στο Παν. Ιωαννίνων
4. Φωτογραφίες: Δ. Κατσιμάρη & www.agrinioculture.gr
Μποζαϊτιά - Τριανταφυλλιά: Δύο μικρές ομάδες του xωριού μας
Τη δεκαετία του 1960 στον συνοικισμό Χαλίκι του Παναιτωλίου δημιουργήθηκαν δύο ποδοσφαιρικές ομάδες χωρισμένες σε δύο γειτονιές
Η μία απ' του Πλαστήρα μέχρι την Ερμίτσα με το όνομα "Μποζαϊτιά" και η άλλη το υπόλοιπο μέρος του Χαλικιού με το όνομα "Τριανταφυλλιά". Ρωτώντας παλιότερους από που πήραν τα ονόματα έμαθα ότι η "Μποζαϊτιά" πήρε το όνομα από το υπεροπτικό ύφος μερικών κατοίκων που συνήθιζαν να περπατούν με πόζα. Η πόζα χωριάτικα λεγόταν και μπόζα εξ' ου και η Μποζαϊτιά. Η "Τριανταφυλλιά" απ' τις άλλες πολλές τριανταφυλλιές της άλλης γειτονιάς που σήμερα γεμίζουν τις αυλές και τους κήπους.
Γήπεδα είχαν το χωράφι πάνω απ' του Πατούχα προς το ποτάμι ή το χωράφι πάνω απ' τα Κουτσογιαννέϊκα ή το χωράφι του Σταυρόπουλου δυτικά του νεκροταφείου Χαλικίου. Οι αγώνες μέσα στις λάσπες, στα χώματα, στις πέτρες και στα καπναύλακα ήταν φοβεροί. Δύο πέτρες ή δύο καλαμίδες για τέρμα. Οι αγώνες γεμάτοι πάθος, αγωνία, μίσος της στιγμής, αγάπη, παιδικές φιλίες που και σήμερα συζητιούνται στα καφενεία όταν συναντιόμαστε, ιδιαίτερα στις γιορτές.
Μέσα απ' αυτές τις αλάνες ο αείμνηστος Χαλικιώτης γαμπρός Αιμίλιος Χουρμπιλιάδης ξεχώρισε πολλούς ταλαντούχους νεαρούς που τους κάλεσε μαζί με πολλούς άλλους από το Μουσταφούλι και έχοντας μεγάλες ποδοσφαιρικές γνώσεις έφτιαξε εκείνη την εποχή την ομάδα του Ολυμπιακού Παναιτωλίου ακαταμάχητη για τα ερασιτεχνικά δεδομένα. Ο λόγος του Αιμίλιου που έφυγε απ' τη ζωή νέος, διαμόρφωσε χαρακτήρες και για 30 χρόνια ήταν παντελώς ξεχασμένος απ' όλους. Θα θυμήσω τους παίκτες που έπαιζαν τότε. Δυστυχώς μερικοί απ' αυτούς δεν ζούν. Ζούν όμως στη μνήμη μας.
ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΑ : Θανάσης Βλάχος, Αποστόλης Βλάχος, Γιώργος Ράπτης, Γιάννης Ράπτης, Σπύρος Τσίγκας, Χρήστος Σαρδέλης του Π., Βασίλης Σακκάς, Λευτέρης Σαρδέλης, Θόδωρος Τσιρώνης, Αλέκος Κονδύλης, Γιώργος Βλάχος, Νώντας Βλάχος, Γιώργος Σαρδέλης του Κ., Αλέκος Σακκάς.
ΜΠΟΖΑΪΤΙΑ : Χριστόφορος Μακρυπούλιας, Λάμπρος Αλεξόπουλος, Χρήστος Κωνσταντίνου του Γ., Βασίλης Κωνσταντίνου, Δημήτρης Κωνσταντίνου, Χρήστος Κωνσταντίνου του Σ., Νίκος Προβίδας, Λάκης Παπαθανασίου, Πάνος Κουτσογιάννης, Γιώργος Σάκκος, Γιώργος Σαρδέλης του Χ., Θανάσης Μπάκας.
Όλα αυτά σε ανάμνηση παλαιών καλών καιρών.
Γιώργος Χριστοφόρου Κουτσογιάννης
Το κείμενο αυτό πρωτοδημοσιεύτηκε στο τριμηνιαίο περιοδικό του Συλλόγου Παναιτωλιωτών Αθήνας - Πειραιά
"το Παναιτώλιο" στη σελ. 12, τεύχος 8, Μάϊος-Ιούνιος-Ιούλιος 2012.